Devlet Desteklerinin İzlenmesi ve Denetlenmesi Hakkında Kanun

Türkiye kalkınma modelini, ekonomik ve sosyal yapılanmasını Avrupa Birliği sistemlerine uyumlaştırma yönünde yenileme hareketine dayandırma konusunda ulusal tercihini açıkça ortaya koymuş bir ülkedir. Bu genel amaç doğrultusunda, gerek Türkiye-AT ortaklık ilişkisini düzenleyen temel kaynaklar olarak Ankara Anlaşması, Katma Protokol ve 6 Mart 1995 Tarih ve 1/95 Sayılı OKK’nın 34üncü maddesinden kaynaklanan yükümlülüklerinin gereği olarak, gerek Türkiye’nin tam üye olma sürecinde aday ülke sıfatıyla yüklendiği yükümlülüklerin gereği olarak, Türkiye’nin devlet yardımları rejimini AB norm ve kriterlerine uygun hale getirmesi bir zorunluluk haline gelmiş bulunmaktadır.
Bu amaçla Devlet Desteklerinin İzlenmesi ve Denetlenmesi Hakkında Kanun 23.10.2010 tarih ve 27738 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Ãœlkemizde devlet yardımları çeşitli mevzuat kapsamında, çok Sayıda kurum ve kuruluş tarafından ayrı ayrı düzenlenmekte ve uygulama alanı bulmaktaydı. Mezkur yasa ile devlet yardımlarının ülke genelinde bir bütünsellik içerisinde izlenmesi ve denetlenmesi amaçlandıysa da Avrupa Birliği devlet yardımları kurallarına uygun bir yapı oluşturulamamıştır.

Temel prensipler bakımından büyük ölçüde AB sistemini andırmakla birlikte kabul edilemeyecek husus oluşturulan Kurul’un özerk bir yapıya sahip olmaması ve bir devlet yardımlarının verilmesi ve izlenmesi için özerk bir kurumun ihdas edilmemiş olmasıdır. Kaldi ki mevcut yapı ile Hazine’den sorumlu Bakana bağlı bir sistem öngörülmüştür. AB normlarına uyumlu bir sestemde devlet yardımlarını veren kurum ile izin ve denetleyen kurumun ayrı ayrı birimler olması, izin veren ve denetleyenlerin ise mali ve idari özerkliği haiz olmayarı gerekmektedir.

Hal böyleyken yasalaşan sistem ana hatları ile aşağıdaki hususları kapsamaktadır:

Tarım, balıkçılık ve hizmet sektörlerindeki devlet destekleri hariç, diğer bütün Devlet yardımları Kanun kapsamına alınmış olup, Kanun’la, devlet destekleriyle ilgili işlemleri yapmak üzere Devlet Desteklerini İzleme ve Denetleme Kurulu ve Devlet destekleri Genel Müdürlüğü kurulmuş bulunmaktadır.

Kurul, Devlet Destekleri Genel Müdürünün başkanlığında; Maliye Bakanlığı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, ve Rekabet Kurumunca, bu, Kurumları temsilen, birer üye olmak üzere yedi üyeden oluşmaktadır.
Devlet Yardımlarının sağlanması aşağıdaki yöntem çerçevesinde yapılabilmektedir:

• Kamu kaynağı kullanarak destek verecek kurum veya kuruluş, Devlet desteğine ilişkin olarak hazırlanan mevzuat taslaklarını Kurula bildirerek Kurulun uygun görüşÃ¼nü ister,

• Kurul, yapacağı inceleme sonucunda, devlet desteğinin “uygundevlet desteğiâ€� olup olmadığına karar verir. Kurul, desteğin rekabeti bozduğu devlet desteği olduğu yönünde bulgular tespit ederse inceleme başlatabilir.

• İnceleme başlatılması halinde kurul, gerekli incelemeyi yaparak, inceleme konusu mevzuat taslağında öngörülen devlet desteğinin Kanun kapsamında;
Uygun devlet desteği olduğuna,
Uygun devlet desteği olmadığına,
Desteği veren tarafından bazı düzenlemeler yapılması halinde uygun Devlet desteği haline geleceğine veya devlet desteği olma özelliğini yitireceğine,
Şarta bağlı olarak uygulanmasına,

karar verebilir.

Bu kararlardan birinin alınması üzerine inceleme sona erdirilir ve karar, desteği verene bildirilir. Desteği veren, Kurul kararı doğrultusunda işlem yapmak zorundadır.

Kurul, aldığı bir kararının rekabeti engelleyici ya da bozucu durumların ortaya çıktığını izlerse ya da şikayet üzerine, bu kararını geri alabilir ve yeni bir inceleme başlatabilir. Desteği veren kurum, bu inceleme sonucunda alınan karar doğrultusunda uygulama yapmak zorundadır.

Kurul, inceleme başlatılması kararı ile birlikte, nihai bir karar alıncaya kadar Kanuna uygunluğundan şÃ¼phe edilen desteğin durdurulmasına da karar verebilir. Kurul tarafından, yasaya uygunluğundan şÃ¼phe edilen desteğin durdurulması kararının desteği verene bildirilmesini müteakip, desteği veren kurum yardımı geri alma işlemini başlatmak zorundadır.

Uygun olmayan bir devlet yardımı kullandırılmış olursa, yardım tutarı yardımı alandan geri alınır. Haksız ödenen devlet yardımı, destekten fiili olarak yararlanılan tarihten itibaren geri alma kararının alındığı tarihe kadar geçen sürede ihraç olunan iskontolu devlet iç borçlanma senetlerinin faiz oranlarının ağırlıklı ortalaması oranında bir faizle birlikte alınır.
Desteği veren kurum desteğin taksitler halinde ödenebilmesini içeren ödeme anlaşmaları yapabilir.

Kanun’un uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ile yapılacak işlemlere ilişkin süreler, Kurul tarafından hazırlanarak Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan’ın onayı ile çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenecektir.

Devlet Desteklerinin izlenmesi ve Denetlenmesi Hakkında Kanun’un Geçici 5inci maddesi doğrultusunda 31.12.2001 tarihinden önce düzenlenmiş ve yatırım süresi bitmiş yatırım teşvik belgelerinin, herhangi bir işlem yapılmaksızın gerçekleşmiş haliyle tamamlanmış sayılacağı hükme bağlanmıştır. Ancak yapılan düzenlemeye, 23.10. 2010 tarihinden önce iptal edilen, Yap- İşlet- Devret modeli kapsamında gerçekleştirilen yatırımlar için düzenlenen ve Kaynak Kullanımı Destekleme Primi ihtiva eden teşvik belgeleri bu düzenlemenin dışında tutulmuş bulunmaktadır.