Motorlu Taşıtlar Dağıtım ve Servis Faaliyetlerinde Yeni Gelişmeler

Türkiye'de yayımlanan 2005/4 Sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği Avrupa Birliği'ne yürürlükte bulunan muafiyet Tüzüğü'nün bire bir benzeridir. Zaten Türkiye'nin Birliğe olan yükümlülükleri bunu emretmektedir. O nedenle de Rekabet Kurulu benzer bir uygulamayı ülkemizde yürürlüğe koymuştur. Ancak 01.01.2007 tarihinden itibaren tam anlamı ile yürürlüğe girecek bu yeni düzenlemenin uygulamadaki görüntüsü Avrupa Birliği ile benzerlikler gösterecektir. O nedenle AB'nin mevcut uygulamasından dersler çıkartmak gerekmektedir.rnrnGerek Türkiye'de gerekse AB'de yeni düzenlemenin uygulama bakımından dağıtım ve servis ilişkileri büyük önem taşımaktadır. Eldeki mevcut veriler uyarınca bir aracın satış fiyatı ve satın alma sonrasında ortaya çıkan tamir ve bakım maliyeti, aracın toplam maliyetinin % 40'ına tekabül etmektedir. Bu sebeple, dağıtım ve bakım onarım pazarlarında mevcut olan rekabet tüketici açısından son derece önemlidir. rnrnYeni düzenleme şu prensipleri getirmektedir;rnrn-Seçici ve münhasır dağıtım sistemlerinin birbirine kombine edilmesi sonucu oluşturulan karma sistem yasaklanmaktadır. Buna göre Tüzük'den yararlanmak isteyen üreticilerin dağıtım sistemlerini oluştururken seçici veya münhasır sistemden birini tercih etmeleri gerekmektedir. Buna karşılık, belli bir bölgede münhasır başka bir bölgede de seçici sistemin uygulanmasına bir engel bulunmamaktadır. Ancak teorik olarak mümkün bu sistemin pratikte uygulaması mümkün değildir. Zira münhasır dağıtım sistemi seçilen bölgeden seçici dağıtım sistemi bölgesine rahatlıkla serbest galericiler tarafından taşıt aracı akabilir. Zira münhasır dağıtım sistemi üyelerinin galericilere mal satması muafiyet tebliğe göre mümkündür.rn-Bayiler arasındaki marka içi rekabet güçlendirilmekte ve pazar entegrasyonu sağlanmaktadır. Bu prensip uyarınca, her iki sistemde de pasif satışların ve seçici sistemde aktif satışların kısıtlanması yasaklanmakta ve yine seçici sistemin uygulandığı bölgelerde dağıtıcıların istedikleri başka yerlerde mağazalar açabilmelerine engel olunamamaktadır. rn-Bayilere satış ve servis hizmetlerini ayrı ayrı sunabilmeleri imkanı getirilmiştir. Buna göre bayiler, satış dışında sundukları servis ve onarım hizmetlerini yetkili servis ağı içerisinde bulunan başka servislere devredebilmektedirler. rn-Çok markalılık güçlendirilmiştir. Buna göre bayilerin, değişik markaların satışını yapabilmeleri engellenememekle birlikte, sağlayıcıların değişik markaların aynı showroom'un değişik bölümlerinde sergilenmesini talep edebilmeleri imkanı getirilmiştir. rn-Tüketicilerin aracı veya satın alma acentası kullanmaları desteklenmektedir. Bu aracılara tüketicilere pazarın başka bölümlerinden de araç temin edebilme imkanı sağlamaktadırlar. Buradaki amaç her bölgede rekabetin bayiler arasında olduğu gibi dağıtım teşkilatı dışındaki galericiler marifetiyle de körüklenmesidir.rnrnBakım-onarım servis hizmetleri açısından yeni düzenleme şu prensipleri getirmektedir;rnrn-Tüzük'de yer verilen sınırlamaları getirmemek kaydıyla, sağlayıcılara yetkili tamircilere yönelik seçici kriterler getirebilmeleri imkanı sağlanmaktadır. Buna karşılık servis sayısının bayilik sisteminde olduğu gibi sınırlandırılması mümkün değildir. Nitekim Tüzük uyarınca, sağlayıcıların kurduğu ağ vasıtasıyla yetkili tamircilerine yönelik olarak kalitatif kriterler öngörmesi durumunda, söz konusu kriterleri karşılayan tüm tamirciler sağlayıcı tarafından sisteme dahil edilmek durumundadırlar. rn-Yetkili tamircilere, aracın üreticisi tarafından üretilen yedek parçalar ile rekabet halinde bulunan yedek parçaları sağlayabilme imkanı getirilmiştir. Böylelikle bakım onarım işlerinde sadece orjinal yedek parça kullanımı işi son bulmuştur. Ancak servislerin sadece orijinal yedek parça kullanmayı istemeleri durumunda hiçbir engel de bulunmamaktadır. Eş değer parça kullanımı sırasında servislerin tüketicilere tercihlerini sormaları ve iş ordinosu üzerine eşdeğer parça kullanıldığını yazmaları gerekmektedir. Böylelikle garanti meselesi gerek servis gerekse tüketici açısından çözülmüş olacaktır.rn-Bağımsız tamircilerin rekabetçi pozisyonları güçlendirilmiştir. Esas olarak, bağımsız tamirciler otomobil tamir hizmetlerinin % 50'sini yürütmektedirler. özellikle elektronik aletler, test cihazları gibi teknik gelişmeler paralelinde ortaya teknik bilgi ve yedek parçalara ulaşabilme imkanları vasıtasıyla bağımsız tamircilerin diğerleri karşısında pozisyonlarını güçlendirmektedir. Diğer bir anlatımla distribütör firmanın serbest tamircilere tüm test cihazlarını, avadanlıkları, araç şemalarını, teknik eğitimi ve ihtiyacı olduğu kadar yedek parçası temin etmesi zorunludur.rnrnTüm bu faktörlerin biraraya getirilmesi sonucu, yeni düzenlemenin yeni motorlu taşıt araçlarının dağıtımı ve satış sonrası servisleri pazarlarındaki rekabeti güçlendireceği veya arttıracağı öngörülmektedir. Nitekim uygulamada rekabetin artmasına rağmen bayi ve servislerin karları artmış, tüketici bu rekabetten yarar sağlamış ancak distribütörlerin karlılığı tamamen kaybolmuştur. Zaten buradaki amaç da distribütörlük sisteminin ortadan kaldırılarak güçlü bayilerden oluşan bir dağıtım sisteminin kurulmasıdır.