Bilgisayarlarla İlgili Fikri Mülkiyetin Korunması (I)

Türk Hukuk Sistemi'nde, bilim ve edebiyat eserlerinin korunmasına ve bunların kullanım koşulları ile yararlanma haklarına ilişkin olarak, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu yürürlüğe konmuştur.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ikinci maddesinde bilim ve sanat eserleri kavramının içeriği ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Söz konusu madde uyarınca; herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları ilim ve edebiyat eserleri kavramı içinde yer almakta olup, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nda yer alan hükümler dairesinde korunurlar.

Bir eserin sahibi, onu meydana getirendir ve dolayısıyla bu eser sahibinin söz konusu eser üzerinde mali ve manevi hakları vardır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 13 madde vd. hükümleri eser sahibinin bu haklarına ilişkin düzenleme getirmektedir. İlgili Kanun hükümlerine göre, eser sahibi manevi hakları çerçevesinde o eseri umuma arz etmeye, adını belirtmeye, eserde değişiklik yapılmasını men etmeye yetkilidir. Mali hakları çerçevesinde ise eser sahibi söz konusu eseri işleme, çoğaltma, yayma ve temsil etme hakları ile dilediği şekilde eserden faydalanabilir.

Bir eserin korunabilmesi ve eser sahibinin yukarıda belirtilen haklarının doğabilmesi için, o eserin alenileşmesi gerekir. Eserin alenileşmesiyle başlayan koruma süresi, eser sahibinin yaşadığı müddetçe ve ölümünden itibaren 70 yıl devam eder.

Eser sahibi ve mirasçıları, kendilerine tanınan mali hakları süre ve yer itibariyle belirli yada belirsiz, karşılıklı yada karşılıksız olarak başkalarına devredebilirler.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 66. Madde vd. hükümleri uyarınca manevi ve mali hakları tecavüze uğrayan kimse, ilgili hukuk ve ceza davalarından yararlanarak hakkını koruyabilir.

Son on yılda bilgisayarlarla ilgili yeni ticari malların, sanayi süreçleri ve girdilerinin meydana çıkması, fikri mülkiyet hukukunun bütün alanlarında pek çok sorun ve meselenin doğmasına neden olmuştur. Bu tür ürünlerin geliştirilmesi bir hayli pahalı olmakla birlikte, süratle hep daha ileri modellerin çıkması sebebiyle ömürleri nispeten kısadır. Söz konusu ürünler, dünya ekonomisinin önemli ve stratejik bir bölümünü oluşturmakta ve bu nedenle ilgili ürünleri korumak için yeni yasal yapılar geliştirilmesi gerekmektedir.

Haftaya yazımızda aynı konuya daha geniş bir şekilde yer vereceğiz.