1. Genellemeler :
Avrupa Birliği ile Türkiye arasında 12 Eylül 1963 yılında imzalanan ve 
1 Aralık
1964' te yürürlüğe giren Ankara Anlaşması, Gümrük Birliği marifetiyle Türkiye'yi Birliğin tam üyeliğine taşıyacak bir
anlaşmadır.
Ankara Anlaşması, Atina Anlaşması ile birlikte nihai aşamada tam üyelik perspektifini öngören yegane
ortaklık anlaşmasıdır. Yunanistan'ın tam üye olduğu (1981) düşÃ¼nüldüğünde; mevcut durumda, Türkiye'nin dışında Avrupa
Birliği hiç bir ülke ile tam üyeliği esas alan herhangi bir anlaşma imzalamamıştır.
1986 yılında Birliğe tam üye olan
İspanya ve Portekiz'in bu tip anlaşmaları bulunmamaktadır. Söz konusu ülkeler Roma Antlaşması'nın 237. Maddesi uyarınca Birliğe
tam üye kabul edilmişlerdir.
Bu maddeye göre " Her Avrupalı devlet, Birliğin üyesi olmayı isteyebilir. İstemini
Konsey'e gönderir, Konsey de Komisyon'a danıştıktan ve kendisini oluşturan üyelerin mutlak çoğunluğu ile karar alan Avrupa
Parlementosu'nun uygun görüşÃ¼nden sonra oybirliğiyle karar verir ".
Yakın gelecekte Birliğe kabul edilmesi
düşÃ¼nülen İsveç, Norveç, Finlandiya ve Avusturya ise yine bu Madde'nin aynısı olan ve Maastrich-Avrupa Birliği Antlaşması'nın
"O" Maddesi doğrultusunda Birliğe katılacaklardır.
Halbuki Türkiye'nin konumu tamamen bu durumun dışındadır. Türkiye
önce gümrük birliğini tesis edecek, ardından Birlik ile ekonomi politikasını uyumlaştıracak ve tam üyeliğe kabul
edilecektir.
Avrupa Birliği'nun 6 kurucu üye ülkesi dışında Birliğe genişlemeler ile tam üye olan tüm ülkelerin ve
Türkiye'nin durumu arasında temel bir farklılık vardır: Diğer ülkeler tam üye olurken gümrük birliğine girmekte, halbuki
Türkiye önce gümrük birliğini tesis etmekte ve ardından tam üyeliğe kabul edilmektedir.
Bunun açık anlamı diğer
ülkeler tam üye olduktan sonra kurdukları gümrük birliğinde ekonomilerinin hassas alan ve sektörleri için geçiş
dönemlerine sahip olurken; Türkiye bu geçiş ve hazırlık dönemlerine gümrük birliğinden sonra sahip değildir. Bunun nedeni
Türkiye bu dönemleri 1963 yılından itibaren kullanmaktadır ve 1995 yılında gümrük birliğini tamamlamayı kabul ve beyan
etmiştir. Türkiye'ye gümrük birliği için tanınan süre 32 yıldır.
Türkiye'yi tam üyeliğe taşıyan Ankara Anlaşması,
bu aşamaları üç ayrı döneme ayırmıştır.
- Hazırlık Dönemi (l964-l972) : Türkiye'nin hiç bir mükellefiyeti
üstlenmeden, Birliğin yardımı ile ikinci ve üçüncü dönemlerdeki yükümlülüklerini üstlenebilmek için ekonomisini
güçlendirmesi hedeflenmiştir. Türkiye'nin bu düzeye geldiği Ortaklık Konseyi kararı ile tespit edilerek 1973 yılında ikinci
döneme geçilmiştir.
- Geçiş Dönemi (l973-l985/l973-1995) : l973 yılında Katma Protokol ile başlayan bu dönem,
karşılıklı ve dengeli yükümlülükler esasına dayanmakta ve Türkiye ile Avrupa Birliği arasında Gümrük Birliğini kademeli
olarak yerleştirmeyi hedeflemektedir. Halen içinde bulunulan bu dönem 1.1.1995 tarihinde gümrük birliğine erişilmesi ile son
bulacaktır.
Avrupa Birliği 1 Eylül 1971 tarihinde Türkiye'den ithal ettiği sanayi ürünlerine gümrük vergilerini, eş
etkili vergileri ve miktar kısıtlamalarını kaldırmıştır.
Türkiye ise bu esasları 12 ve 22 yıllık listeler halinde
düzenlenen mal gruplarına uygulamayı kabul etmiştir. 22 yıllık sürenin sonu olan 1.1.1995 tarihinde son dönem başlayacaktır.
- Son Dönem (1995-) : Son dönem gümrük birliğine dayanmakta ve akit tarafların ekonomi politikaları arasındaki
koordinasyonun güçlendirilmesini gerektirmektedir.