Rekabet Hukuku'nda hakim durum ve ilgili pazar meselesi

Rekabet Hukuku'nda ilgili coğrafi pazar, teşebbüslerin mal ve hizmetlerini arz ettikleri ve rekabet şartlarının makul bir ölçülerde benzer bulunduğu coğrafi sınırlar olarak tanımlanmaktadır. İlgili coğrafi pazarın ilgili ürün piyasasında faaliyet gösteren veya gelecekde faaliyet göstermesi mümkün olabilecek tüm teşebbüsleri kapsayacak şekilde düşünülmesi gerekmektedir. Örneğin; ürünlerin taşıma maliyeti, coğrafi özellikler, ulusal ya da kültürel sınırlar, ilgili piyasanın ekonomik ve sosyal yapısı gibi nedenlerle belirli bölgelerde satılıyor olabilir. Bu durumda da ilgili coğrafi pazar analizinde, hakim konumda olup olmadığı araştırılan teşebbüsün faaliyette bulunduğu coğrafi alanda mevcut diğer teşebbüslerin yanısıra, bu pazarda faaliyeti bulunmayan ancak bir fiyat hareketi ertesinde bu coğrafi alana girebilecek başka teşebbüsler de kapsam konusudur. rnrnKurucu Antlaşma'nın 86. maddesi hakim durumun Ortak Pazar'da ya da önemli bir bölümünde bulunması hususuna işaret etmektedir. Böylelikle coğrafi pazar tüm Topluluk alanı olabildiği gibi bu alanın önemli bir bölümü de olabilmektedir. Böylelikle sözkonusu alanda tüm ekonomik aktörler için eşit şartlarda oluşması gereken rekabet koşullarının navlun giderleri, yürürlükteki mevzuatlar bakımından ilgili pazara girişteki yasal engeller, dağıtım şebekelerinin durumu vb. göstergeler coğrafi sınırın çizilmesi bakımından önem arz etmektedir. rnrnNitekim Suiker Unie vakasında Yüce Divan, 86. madde anlamında ilgili coğrafi pazarın Topluluğun önemli bir bölümüne tekabül edebilmesi için bu pazarın yapısının, üretim miktarlarının, tüketim kalıplarının, tüketici davranışlarının, alıcı ve satıcıların iktisadi imkanlarının göz önünde bulundurulması gerekir sonucuna varmıştır. rnrnBu saptamayı yapabilmek için Komisyon'un kullandığı yöntem belirli bir coğrafi alanda ilgili ürün piyasasına girişte talep ve arz bakımından engellerin mevcut olup olmadığını incelemektir. İlgili coğrafi alanın sınırı bu engellerin ortayı çıktığı alanın sınırıyla belirlenmektedir. rnrnKomisyon'un coğrafi pazar tanımlanmasında talep boyutunu ilk olarak tarafların ve rakiplerinin piyasa paylarının dağılımı gibi genel göstergeler incelenmektedir. Bununla birlikte milli veya Topluluk düzeyinde fiyatlandırma ve fiyat farklılıklarına ilişkin bir inceleme de yürütülmektedir. Böylelikle, fiyatların ve piyasa paylarının oluşmasını etkileyen tüm unsurların araştırılması gerekmektedir. Bu ön incelemenin sonucunda oluşturulan coğrafi pazar tanımı, talep özelliklerinin (milli ve bölgesel tercihlerin önemi, tüketicilerin mevcut satınalma özellikleri, ürün farklılığı, markalar, vb.) incelenmesi ile daha derin bir araştırmaya girilmektedir. Örneğin; tüketicilerin satınalma alışkanlıklarının coğrafi olarak incelenmesi sonucunda tüketici ihtiyaçlarını karşılamak için girdilerini yerleşik oldukları ülkeden tedarik etme yerine ithalata yönelmiş olmalarının saptanması halinde, ilgili coğrafi piyasanın milli sınırlar ile çakışmadığı ve bundan daha geniş olduğu kararına varılabilmektedir. Benzer şekilde özellikle ticari marka yoluyla ürün farklılaştırmasına gidilmesi de coğrafi pazarın tanımı açısından dikkate alınan bir göstergedir. rnrnSonuç olarak teşebbüslerin, farklı bölgelerdeki tüketiciler için alternatif bir arz kaynağı oluşturup oluşturmadığı belirlenmektedir. Böylelikle, tüketicilerin kısa vadede ve ek maliyete maruz kalmadan siparişlerini başka alanlarda bulunan teşebbüslere yönlendirme olanaklarına bakılmaktadır. rnrnİlgili coğrafi pazarın tespitinde mesele talep yönünden değerlendirildiği gibi arz yönünden de değerlendirilmektedir. Buradaki ana amaç; teşebbüslerin pazara giriş olanakları değerlendirilirken, her hangi bir engel ile karşılaşmaları durumunun açıklığa kavuşturulmasıdır. rnrnBu incelemede ilgili coğrafi pazarda ürün arzında bulunabilmek için sözkonusu alanda mukim olma hususiyeti, dağıtım kanallarına erişim durumu, dağıtım kanalı kurmanın maliyet unsurları, üretim ve ticareti engelleyen kota ve gümrük vergileri, kamu alımları, teknik mevzuat engelleri, tekeller, teşebbüs kurma aşamasındaki idari izinler için istenilen şartlar gibi unsurlar dikkate alınmaktadır. Kısacası Komisyon, ilgili coğrafi alanda faaliyet gösteren teşebbüslerin diğer coğrafyalarda bulunan teşebbüslerin rekabet baskısından korunmasına sebebiyet veren engelleri araştırmaktadır. rnrnYukarıda irdelenen hususlardan anlaşılacağı üzere, bir teşebbüsün hakim durumda bulunduğunun tespiti çalışmasında ilgili teşebbüsün öncelikle pazar payına bakılmaktadır. Ancak bu noktada pazar payının saptanabilmesi için pazarın tanımlanması gerekmektedir. Pazarın tanımlanması ise hakim konumu araştırılan teşebbüsün o pazarda ürettiği ilgili ürün ve bu ürünün coğrafi pazarının saptanmasına bağlı kalmaktadır. Ayrıca ilgili ürün pazarının coğrafi sınırları çizilirken pazara giriş olanakları ve kısıtlayıcı engeller sözkonusu coğrafyanın tanımlanmasında belirleyici etken konumundadır.