• Devlet Yardımları Hukuku / Yayınlarımız

  • DEVLET YARDIMLARI İLE İLGİLİ AVRUPA BİRLİĞİ KURALLARI

      • Sayfa : 1/6
      123...6>

    DEVLET YARDIMLARI İLE İLGİLİ TOPLULUK KURALLARI


    1. GİRİŞ

    2000 yılında Komisyon, 2000-2006 için geçerli olan Yapısal Fon Programları’nın büyük bölümünü onayladı. Komisyon’un bu programlarla ilgili önerileri, Ãœye devletleri ve bölgelerini bölgesel ekonominin rekabet gücünü artırmak konusunda cesaretlendirdi. Bu noktada, devlet yardımlarının şirketlere verilmesi için alınan önlemler önemli rol oynamaktadır. Ancak bu önlemler yardım alan şirketlerle almayanlar arasında ayırıma neden olduğu için rekabeti bozmaktadır. Bu da iç pazarın düzgün çalışmasına karşı bir tehdit oluşturmaktadır.

    Avrupa Topluluğu Antlaşması kurucuları bu tehlikenin farkına vardılar ancak yine de devlet yardımlarını tamamen yasaklamadılar. Bunun yerine, devlet yardımının pazar ekonomisiyle uyumlu olmadığı, ancak istisnai durumlarda kabul edilebilir olduğu tezine dayanan bir sistemi oluşturdular.

    Sistemin temel kuralları Antlaşma’nın 87 ve 88. maddelerinde ortaya konmuştur. Bu kurallar yıllar içinde ikincil mevzuat ve mahkeme kararları ile genişletilmiştir.

    Elinizdeki Vademecum’un amacı devlet yardımı ile ilgili temel AB kurallarının kısa bir özetini vermektir. Bu kuralların yorucu tartışmalarına girmek amaçlanmamaktadır. Yapısal yardım programları ile doğrudan ilgili kişilere yönelik konulara odaklanmaktadır.

    Vademecum’da aşağıdaki konular ele alınmıştır:

    - AB devlet yardımları kurallarının kapsadığı önlemler;
    - Avrupa mevzuatına uyumlu devlet yardımı önlemleri;
    - Bildirim ve İzin usulleri;
    - Yapısal Fon programına dahil devlet yardımları;
    - Yapısal Fonlarla doğrudan ilgili devlet yardımı konularını içeren genel bilgiler.

    2. DEVLET YARDIMI KURALLARINDAKİ Ã–NLEMLER

    AB devlet yardımları politikasının başlangıç noktası Antlaşma’nın 87(1) maddesinde ortaya konulmuştur. Bu maddeye göre devlet yardımı temelde pazar ekonomisiyle uyumsuzdur. 88. maddeyle, Komisyon’a devlet yardımlarını denetleme görevi verilmiştir. Bu maddeye göre Ãœye devletler, devlet yardımı planlarını önceden Komisyona bildirmek zorundadır.

    Antlaşma’nın kurucuları, Komisyon’un şirketleri etkileyebilecek önlemlerin tümünü izlemesini ve denetlemesini öngörmemiştir. Topluluk devlet yardım kuralları 87(1). maddedeki ölçütlere uyan önlemler için geçerlidir:

    (a) Devlet kaynaklarının aktarılması:
    Devlet yardımı kuralları sadece devlet kaynaklarının aktarılmasıyla ilgili önlemleri içermektedir (ulusal, bölgesel veya yerel yetkililer, kamu bankaları ve kuruluşları vb.).

    Daha da ötesi, yardımın devlet tarafından verilmesi gerekmez. Özel veya yarı kamusal bir işletme tarafından da verilebilir. Bu ikincisi, özel bir bankaya devlet fonundan yardım projesi yürütme sorumluluğu verildiğinde geçerli olabilir.

    Yardımı oluşturan mali transferler birçok biçimde olabilir: sadece yardım veya faiz indirimi değil, kredi garantisi, hızlandırılmış amortisman yardımı, sermaye aktarımı vs.

    (b) Ekonomik avantaj:
    Yardım, alan işletmenin normal şartlarda elde edemeyeceği bir ekonomik avantaj sağlamalıdır. Bu koşulu yerine getiren daha muğlak örnekler aşağıda verilmiştir:

    - Bir şirketin kamu arazisini piyasa değerinin altında satın alması veya kiralaması;
    - Bir şirketin devlete piyasa değerinin üzerinde arsa satması;
    - Bir şirketin bedel ödemeden bir altyapıyı kullanması;
    - Bir yatırımın, özel sektörden alabileceğinden daha uygun şartlarla devletten risk sermayesi alması.
    (c) Seçicilik:
    Devlet yardımları seçici olmalı ve belli şirketler ile rakipleri arasındaki dengeyi etkilemelidir. “Seçicilikâ€, devlet yardımı ve “genel önlemler†ayrım gözetilmeden bütün sektörlerdeki bütün şirketlere uygulanan önlemler arasındaki farkı yaratır.

    Bir yardım planı, eğer o planı uygulayan yetkililer ayırımcı bir güç kullanıyorlarsa “seçici†dir. Seçicilik ölçütü, ilgili plan bir Ãœye devletin sadece belli bir bölümünde uygulanıyorsa da geçerlidir (bölgesel ve sektörel yardım planları gibi).

    (d) Rekabete ve ticarete etkisi
    Yardımın Ãœye devletler arasındaki ticaret ve rekabete potansiyel etkisi olmalıdır. Yardım alanın ekonomik faaliyeti olması ve Ãœye devletler arasında ticaretin olduğu bir piyasada çalışması yeterlidir. Yardımı alan firmanın yapısı önemli değildir (kar amacı gütmeyen şirketler bile ekonomik faaliyette bulunabilir).

    Komisyon, azımsanabilir yardımların (de minimis) Ãœye devletler arasındaki rekabet ve ticarete potansiyel etkisi olmadığı görüşÃ¼nü benimsemiştir. Bu nedenle bu tür yardımlar 87(1). maddenin dışında kalır.

    Devlet yardımı ölçütlerini tanımlayan bu kısa açıklama, Topluluk devlet yardımları kurallarının uygulama alanının sınırsız olmamakla birlikte geniş bir alana yayıldığını ortaya koymaktadır. Açıktır ki, Yapısal Fon tarafından finanse edilen işlemler yukarıdaki ölçütlerin tümüne uyar ve bu yüzden 87(1). maddenin hüküm alanına girer. Program yetkilileri, bu işlemlerin Komisyon’a uygun şekilde bildirilmiş ve izin alınmış olduğundan emin olmalıdır. (Bkz. 4. ve 5. Bölümler)

    3. AVRUPA BİRLİĞİ DEVLET YARDIMl SİSTEMİNDE MUAFİYET REJİMİ

    Madde 87(1)’e göre, yukarıdaki ölçütleri yerine getiren tüm önlemler, temelde piyasa ekonomisine aykırıdır. Ancak, bu uygunsuzluk tam bir yasaklamaya neden olmamaktadır. Antlaşma’nın 87(2) ve 87(3) maddeleri devlet yardımlarının kabul edilebilir olduğu bir dizi kuralı belirlemektedir (muafiyetler). Bu muafiyetlerin varlığı, devlet yardımlarına ilişkin önlemlerin Antlaşma’nın 88. maddesinde öngörüldüğü gibi Komisyon tarafından denetlenmesi gereğini ortaya koyar. Bu maddeye göre, Ãœye devletler herhangi bir devlet yardımı planını uygulamaya koymadan önce Komisyon’a bildirmek durumundalardır. Ayrıca aynı madde, Komisyon’a, sunulan yardımın muafiyetlere dahil olduğuna veya ilgili devletin yardımı yürürlükten kaldırması ya da değiştirmesi gerektiğine karar vermesini sağlayacak ayırımcı güç ve yetkiyi vermektedir.

    Yapısal Fon işlemleri bağlamında, ilgili muafiyet hükümleri Madde 87(3)(a) ve 87(3)(c) de yer almaktadır:

    - Madde 87(3)(a) “yaşam standardının aşırı düşÃ¼k olduğu veya ciddi işsizlik rakamlarına sahip olan yerlerde ekonomik gelişmeyi desteklemeye yönelik yardımları†ele alır;
    - Madde 87(3)(c) “ticari şartların, ortak çıkarlara ters düşecek şekilde olumsuz etkilenmesi söz konusu olmayan bölgelerde, belirli ekonomik faaliyet veya belirli bölgelerin gelişmesinin kolaylaştırılmasına yönelik yardımlarla†ilgilidir.

    Komisyon, yetkilerini kullanırken şirketin büyüklüğüne, yerine, ait olduğu sanayiye, yardımın amacına vb. bağlı olarak özel yaklaşımlar geliştirmiştir. Komisyon, yetkileri bakımından ayırımcı uygulamalara başvurabildiğinden yaptığı ayırımcı uygulamalarına açıklık getirmesi, ilgililerin ve işletmelerin kendi yasal konumlarından haberdar olmalarını sağlamak amacıyla karar alırken ne türde davranışlarda bulunduğunu anlatmak üzere çeşitli bağlayıcı ya da yol gösterici nitelikte metinleri yayımlamaktadır. Bunun için, kendisine bildirilen yardım önlemlerinin muafiyetlere dahil olup olmadığına karar verirken uyguladığı ölçütleri bu metinler marifetiyle yayımlamıştır. Bu yayınlar, “Yönetmelikâ€, “Duyuruâ€, “Bilgi Notuâ€, “Çerçeve Kurallarâ€, “Uygulama Esasları†ve Ãœye devletlere mektuplar biçiminde olmaktadır.

    Madde 87(3)(a) ve 87(3)(c)’de yer alan üç grup muafiyeti ayırt edilebilir:

    (a) Bölgesel yardım:

    Madde 87(3)(a) ve (c), bölgesel sorunlar ile başa çıkmayı amaçlayan devlet yardımı önlemlerinin kabulüne temel oluşturmaktadır.

    - Madde 87(3)(a) “yaşam standardının aşırı düşÃ¼k olduğu veya ciddi işsizlik verilerine sahip olan yerlerâ€de gelişmeyi desteklemeye yönelik devlet yardımları uygulanır. Madde 87(3)(a), AB ortalamasıyla karşılaştırıldığında farklılık gösteren bölgeleri hedeflemektedir. Madde 87(3)(a) kapsamında bulunabilme yeterliliğine sahip olma AB ölçütü temeline dayanmaktadır (AB ortalamasının %75’inden daha düşÃ¼k kişi başına düşen milli gelire (PPS) sahip NUTS II bölgeleri). OBJEKTİF 1’e uyan neredeyse tüm bölgeler aynı zamanda Madde 87(3)(a) kapsamında bulunabilme hakkına sahiptir (DüşÃ¼k nüfus yoğunluklu yerler tek istisnadır: OBJEKTİF 1’e uyarlar ama Madde 87(3)(a)’ya uyamazlar).
    - Madde 87(3)(c) diğer (ulusal) sorunlu bölgelere yönelik devlet yardımlarını ele alır “... belirli ekonomik bölgelerin gelişmesinin kolaylaştırılmasına yönelik yardımlarâ€. Bu madde Ãœye devletlere ulusal ortalamaya göre sosyal farklılıklar gösteren bölgelerini destekleme olanağını sağlar. Bu muafiyete dahil olacak bölgelerin listesi, Ãœye devletlerin önerisiyle olmakla birlikte, Komisyon tarafından kararlaştırılır. Ãœye devletler önerilerini desteklemek için ulusal ölçütlerini kullanabilir.

    Bölgesel yardım değerlendirme ölçütleri iki belgede toplanmıştır: “Ulusal Bölgesel Yardım Uygulama Esasları†ve “Büyük Yatırım Projelerine Bölgesel Yardımlara İlişkin çok sektörlü Çerçeve Kurallarâ€. Bu belgelerin içeriği, bölgesel yardımla ilgili Ek’te verilmektedir.

    (b) Yatay kurallar:

    Sektörlerarası ya da “yatay†kurallar, herhangi bir sektörde ve bölgede ortaya çıkabilecek problemlerle başa çıkmayı hedefleyen belli yardım kategorileriyle ilgili Komisyon’un konumunu ortaya koyar.

    Günümüzde, Komisyon, aşağıdaki yardım kategorilerine uyguladığı ölçütleri ortaya koyan “çerçeveler†ya da “uygulama esaslar†ı benimsemiştir:

    - Küçük ve orta büyüklükteki işletmelere yardım;
    - Araştırma ve geliştirmeye yardım;
    - Çevre korumasına yardım;
    - Zor durumdaki şirketlerin kurtarılması ve yeniden yapılandırılmasına yardım;
    - İstihdam yardımı
    - Geri kalmış kentsel bölgelerdeki girişimlere yardım (Mayıs 2002’de sona eriyor)
    - Eğitim yardımı

    Yukarıdaki yardım kategorilerinin her biri ile ilgili “Yönetmeliklerâ€, “Çerçeveler†ve “Uygulama esasları†ın bir özeti bölgesel yardımla ilgili ek fact-sheet’te sunulmuştur.

    (c) Sektörel kurallar:

    Komisyon, belirli sektörlere yönelik devlet yardımına yaklaşımını tanımlayan sektöre-özel ya da “sektörel†kurallar da benimsemiştir.

    - “Hassas sektörlerâ€:
    Yıllar içinde, ciddi ekonomik problemler yaşamış ve bu yüzden “hassas†kabul edilen bir dizi sektör için özel kurallar benimsenmiştir. Şu anda ele alınan sektörler kömür ve çelik sanayii (ECSC ve ECSC harici), sentetik elyaf sektörü, motorlu araç ve gemi inşa sanayii.

    Komisyon, bu sektörler için, diğer sanayi dallarında geçerli olan kurallara göre daha sınırlayıcı devlet yardımı kuralları benimsemiştir. Çoğu durumda, üretim kapasitesinde artmaya yol açacak, yatırıma yönelik yardım imkanı ciddi bir şekilde sınırlanmış veya yasaklanmıştır. Bazı durumlarda, yardıma sadece kapasite indirimi şartıyla izin verilmektedir. Bu sektörlerin neredeyse tümünde Ãœye devletlere özel bildirim zorunluluğu getirilmiştir (her vakayı tek tek bildirme etme zorunluluğu).

    - Tarım, balık çiftlikleri ve su ürünleri:

    Burada tarif edilen genel devlet yardımı kuralları, tarım ve balık çiftliği ürünlerinim üretim ve pazarlamasını yapan sektörler için geçersizdir ya da sınırlı oranda geçerlidir. Bu sektörler için geçerli kurallar, Komisyon tarafından 2000 yılında benimsenen Topluluk devlet yardımı uygulama esaslarında ortaya konmuştur.

    - Ulaşım:

    Karayolu taşımacılığı sektörü için genel devlet yardımı kuralları geçerlidir (istisna: nakliye ekipmanı, yardım için uygun değildir).
    Genel devlet yardımı kuralları diğer ulaşım sektörleri için geçerli değildir (demiryolu, havayolu, iç su ulaşımı, deniz yolları). Bu sektörlerde devlet yardımına dair bilgi DG Enerji ve Ulaşım devlet yardımı biriminden elde edilebilir.

      Sayfa : 1/6
      123...6>