Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği (Tebliğ No:2005/4) Uygulama Esasları üzerine KILAVUZ

 

Seçici dağıtımın tercih edilmesi halinde ise, pazar payı eşikleri bakımından iki noktaya dikkat edilmesi gerekir. Birincisi, sağlayıcının Niteliksel veya Niceliksel Seçici Dağıtım Sistemleri'nden hangisini seçmek istediği; diğeri ise anlaşmanın konusunu oluşturan mallardır. Buna göre; sağlayıcının Niceliksel Seçici Dağıtım Sistemini seçmek istemesi halinde, -sadece motorlu taşıtların dağıtımı bakımından- sağlayıcının ilgili pazardaki pazar payı % 40'ı aşmamalıdır. Bu durumda motorlu taşıt dağıtımında % 30 ile % 40 arasında pazar payı olan sağlayıcı, Niceliksel Seçici Dağıtım Sistemini tercih edebilecektir. Bu olanak sadece anlaşma konusunun motorlu taşıt dağıtımı olması halinde sözkonusudur.

 

2005/4 Sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği, dağıtımda olduğu gibi satış sonrası hizmetler ile yedek parça dağıtımı konusunda da pazar payı eşiğine dayanan bir sistem getirmiştir. Buna göre servis hizmeti ve yedek parça dağıtımında, sağlayıcının niceliksel Seçici Dağıtım Sistemini tercih edebilmesi için pazar payının % 30'u aşmaması gerekir. Bir başka deyişle, % 30'luk bir pazar payını aşmış olan yedek parça veya servis hizmeti sağlayıcısının niceliksel kriterler oluşturarak bir dağıtım sistemi kurması halinde Tebliğ'in sağladığı grup muafiyetinden yararlanması mümkün değildir.

 

Tebliğ, Niteliksel Seçici Dağıtım Sistemi için , herhangi bir pazar payı eşiği getirmemiştir. Bir başka deyişle, sağlayıcı, pazar payı eşiği ne olursa olsun Niteliksel Seçici Dağıtım Sistemi'ni tercih edebilecektir. Tebliğ bu yolla, teşebbüsleri, rekabetin artmasına hizmet eden Niteliksel Seçici Dağıtım Sistemi'ni tercih etmeye yönlendirmiş olmaktadır.

 

Yukarıda verilen bilgiler ışığında, Tebliğ'de belirtilen üç tür dağıtım sistemini birlikte değerlendirirsek; sağlayıcının pazar payı %30'un altında ise Münhasır Dağıtım, Niceliksel veya Niteliksel Seçici Dağıtım sistemlerinden herhangi biri seçilebilir. Pazar payı % 30'un üstünde ise artık münhasır bölge veya müşteri grubu tahsis etme seçeneği elenmiştir. Sağlayıcının Pazar payı % 30'un üstünde fakat % 40'ın altında ise anlaşma konusunun motorlu taşıt dağıtımı veya servis/yedek parça dağıtımı olup olmaması önem taşır. Anlaşma konusu Motorlu taşıt dağıtımı ise % 30 ile % 40 arasında pazar payı olan sağlayıcı, sadece Niceliksel veya Niteliksel Seçici Dağıtım Sistemini seçebilecektir. Pazar payının % 40' ı aşması durumunda ise Niceliksel Seçici Dağıtım Sistemi tercihi elenmiş olur, sadece Niteliksel Seçici Dağıtım seçilebilir. Buna karşın anlaşmanın konusu Servis/yedek parça dağıtımı ise sağlayıcının pazar payının % 30'un üzerinde olması yalnızca Niteliksel Seçici Dağıtım Sistemini mümkün kılar.

 

Aşağıdaki şemada pazar paylarına göre hangi dağıtım sistemlerinin seçilebileceği belirtilmişitir;

 

 

Pazar P.<%30	%30	Pazar P. > %40
Münhasır D.S.	Â	Â
Niceliksel Seçici D.S	Niceliksel Seçici D.S	Â
Niteliksel Seçici D.S	Niteliksel Seçici D.S	Niteliksel Seçici D.S

 

3.2.2.4. Seçici Dağıtım Sistemine Getirilen Sınırlamalar

 

Niceliksel veya Niteliksel Seçici Dağıtım Sistemleri'nden hangisi seçilmiş olursa olsun, sistem üyelerinin kendi aralarındaki alışverişin kısıtlanması, muafiyete engeldir. Nitekim Tebliğin 5inci maddesinin (c) bendine göre; Seçici dağıtım sisteminde, sistem üyelerinin kendi aralarındaki alışverişin engellenmesi anlaşmayı grup muafiyeti dışına çıkarır hususu açıkça vazedilmektedir.

 

Tebliğ bu düzenlemeyle, seçici sistem üyelerinin mal temini açısından sağlayıcıya bağlı kalmalarını önlemektedir. Ãœyeler ürünleri sağlayıcıdan temin edebilecekleri gibi, sistemin diğer üyelerinden de temin edebileceklerdir. Böylelikle, seçici sistem üyelerine tanınan bu konudaki özgürlük ile, sağlayıcının marka içi rekabeti kısıtlamaya yönelik uygulamalarına imkan verilmemesi amaçlanmaktadır.

 

Seçici Dağıtım Sistemi'nde, seçici dağıtım üyeleri, bu sistemin uygulandığı bölgelerdeki son kullanıcılara aktif ve pasif satış yapabilirler. Sözkonusu düzenleme Tebliğ'in adı geçen maddesinin (d) bendinde yer almaktadır. Buna göre; Seçici dağıtım sisteminin uygulandığı pazarlarda, perakende seviyesinde faaliyet gösteren seçici dağıtım sistemi üyelerinin, son kullanıcıya yapacakları yeni otomobillerin ya da hafif ticari araçların, her tür motorlu taşıt yedek parçasının ya da bakım onarım hizmetinin aktif ya da pasif satışının kısıtlanması anlaşmayı grup muafiyeti kapsamı dışına çıkaracaktır.

 

Yani seçici dağıtıcılar, Seçici Dağıtım Sistemi'nin uygulandığı pazarların her yerinde bulunan son kullanıcılara aktif ve pasif satış yapabilirler. Onların bu serbestilerinin kısıtlanması anlaşmayı grup muafiyeti kapsamından çıkaracaktır.

 

Ancak Tebliğ, bu hususu sadece hafif ticari araç ve otomobiller açısından getirmiştir. Ağır vasıtalarda ise seçici sistem üyelerinin son kullanıcılara yapacağı satışların kısıtlanması mümkündür ve bu durumda anlaşma grup muafiyetinden yararlanır.

 

Seçici sistem üyelerine tanınan bu özgürlüğün istisnası, sistem üyesinin yetki verilmemiş bir tesis yerinde faaliyet göstermesidir. Aynı maddede bu husus şu şekilde belirtilmişitir;

 

Muafiyet, bir seçici dağıtım sistemi üyesinin, yetki verilmemiş bir tesis yerinde faaliyet göstermesini yasaklayan anlaşmalara da uygulanır.

 

Yetki verilmemiş tesis yeri, 3. maddenin (y) bendinde tanımlanmıştır. Buna göre;

 

Yetki verilmemiş tesis yeri, bir seçici dağıtım sistemi üyesinin, faaliyet gösterdiği tesisine ek olarak sağlayıcının izni olmaksızın satış yeri, depo ya da teslimat noktası kurduğu başka bir adres ya da bölgeyi ifade eder.

 

O halde, sağlayıcının izni olmaksızın dikey anlaşmanın tarafı olan dağıtıcı veya yetkili servisin esas tesisinden ayrı, aynı bölgede veya başka bölgede açacağı satış yeri, depo ya da teslimat noktası gibi yerler, yetkisiz veya izinsiz tesis yerleri olarak değerlendirilecektir. Bu durumda, seçici sistem üyesinin, anlaşmada belirtilenden başka bir yerde satış yeri, depo ya da teslimat noktası kurması halinde üyenin –bu adresten- son kullanıcılara yapacağı satışların sağlayıcı tarafından kısıtlanması mümkündür. 

 

Aynı maddede istisnanın istisnası sayılabilecek bir başka düzenleme yer almaktadır. Maddede; Ancak böyle bir yasaklamaya muafiyetin uygulanması 6ncı maddenin 2nci fıkrasının (b) bendi hükmüne tabidir  ifadesi yer alır.

 

6ncı maddenin 2nci fıkrasının (b) bendine göre; seçici dağıtım sistemi içindeki hafif ticari araç veya otomobil dağıtıcısının, seçici dağıtımın uygulandığı başka bölgelerde satış veya teslimat yerleri açmasını engelleyen doğrudan veya dolaylı her türlü yükümlülük anlaşmayı grup muafiyetine çıkarmaz ama kendisi de muafiyetten yararlanamaz.

 

O halde 5nci maddenin (d) bendinde yer alan (Muafiyet, bir seçici dağıtım sistemi üyesinin, yetki verilmemiş bir tesis yerinde faaliyet göstermesini yasaklayan anlaşmalara da uygulanır.) şeklindeki ikinci cümlenin şu şekilde anlaşılması gerekir;

 

Seçici Dağıtım Sistemi'nde dağıtıcıya getirilen location clause (esas tesisinden başka yerde faaliyetlerini sürdürmeme, satış yeri ve depo açmama) hükmü, anlaşmayı grup muafiyetinden çıkarmaz fakat hükmün kendisi muafiyetten yararlanamaz.

 

Tebliğe göre, Seçici Dağıtım Sistemi'nde sağlayıcı, yeni motorlu taşıtların ve yedek parçaların yetkili olmayan dağıtıcılara satışını seçici sistem üyelerine yasaklayabilir. Bu husus 5inci maddenin (b) bendinde belirtilmiştir. Bu maddeye göre; dağıtıcı ya da yetkili servisin müşterilerince yapılacak satışları kapsamaması kaydıyla, seçici dağıtım sisteminin uygulandığı pazarlarda, yeni motorlu taşıtların ve yedek parçaların, seçici dağıtım sistemi üyeleri tarafından yetkili olmayan dağıtıcılara satışının kısıtlanması muafiyet kapsamındadır.

 

Zaten sağlayıcı ürünlerinin uygun olmayan yerlerde, yeterli bilgi ve deneyimi olmayan kişilerce satılmasını engelleyebilmek için Seçici Dağıtım Sistemi'ni tercih etmektedir. Bu sebeple teşebbüslere ürünlerinin yetkili olmayan dağıtıcılara satışının yapılmasını engelleyebilmesi doğaldır. Bu noktada aktif/pasif satış ayrımı önem taşımamaktadır. Ancak sağlayıcının tercih ettiği Seçici Dağıtım Sistemi'nde taraf olanlara getirebileceği bu kısıtlama, sistem üyelerinin müşterilerince yapılacak satışları kapsamamalıdır. Dolayısıyla, dağıtıcı veya yetkili servis ile sağlayıcı arasındaki dikey anlaşmaya taraf olmayan müşteriler, yeni motorlu taşıtları veya yedek parçaları aktif-pasif satış ayrımı olmaksızın dilediklerine satabilirler.

 

Seçici dağıtım sistemine yönelik bir diğer düzenleme, Tebliğ'in 5inci maddesinin (e) bendinde yer almaktadır. Maddeye göre; Seçici dağıtım sisteminin uygulandığı pazarlarda, perakende seviyesinde faaliyet gösteren seçici dağıtım sistemi üyelerinin son kullanıcıya yapacakları otomobil ve hafif ticari araç dışındaki motorlu taşıtların aktif ya da pasif satışının kısıtlanması anlaşmayı grup muafiyeti kapsamına çıkarır. Bu maddede belirtilen durum, otomobil ve hafif ticari araç dışındaki motorlu taşıtlar yani ağır vasıtalar için sözkonusudur. Otomobil ve hafif ticari araç kavramları tebliğin 3üncü maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre,